Zawód pielęgniarki ma już setki lat. Pomimo ciągłego postępu technologicznego w medycynie żaden aparat ani urządzenie nie jest w stanie zastąpić kompetencji, troski w opiece nad drugim człowiekiem, jaką zapewnia pielęgniarka. To wyjątkowa profesja, wymagająca niezwykłych predyspozycji, wiedzy, umiejętności i empatii, co w warunkach izolacji nabiera szczególnego znaczenia. W Służbie Więziennej jest ich łącznie ponad 900 osób. W Areszcie Śledczym w Grójcu i w Oddziale Zewnętrznym w Stawiszynie obecnie zatrudnionych jest 5 pielęgniarek. Do nich trafia każdy nowoprzyjęty osadzony, każdy zwalniany oraz każdy, kto w danej chwili potrzebuje pomocy medycznej. Pracy jest bardzo dużo, szczególnie że populacja osadzonych ulega ciągłej zmianie. Każdego dnia przybywają nowi pacjenci – przyjęci z wolności, przetransportowani z innych jednostek, doprowadzeni do aresztu w związku z toczącymi się czynnościami procesowymi. Wszyscy są wnikliwie badani przez personel medyczny. A problemy zdrowotne osadzonych są bardzo różne. Pielęgniarki podkreślają, że pod ich opiekę trafiają dość często osadzeni – pacjenci zaniedbani, z różnymi problemami sanitarno-higienicznymi, którzy od długiego czasu nie mieli kontaktu z lekarzem, którzy cierpią na choroby przewlekłe, których nie leczą od wielu miesięcy a nawet lat.

Trafiają się osadzeni uzależnieni z wieloma towarzyszącymi dolegliwościami. Jedna z pielęgniarek pełniąca swoje obowiązki w węźle przyjęć i zwolnień podkreśla, że to właśnie duże wyzwanie dla więziennej służby zdrowia: osadzony uzależniony od alkoholu lub substancji psychoaktywnych czy uzależniony w sposób mieszany, jest dość niestabilny w pierwszych dniach izolacji. U osadzonego, który pił alkohol lub brał narkotyki w ciągach, może rozwinąć się zespół odstawienny. Może on być niebezpieczny dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Wówczas należy wdrożyć odpowiednią farmakoterapię zleconą przez lekarza, a niejednokrotnie trzeba osadzonego konwojować do szpitala w celu zapewnienia pełnej opieki medycznej. To kolejne zadanie dla pielęgniarki – zorganizować konwój do publicznej placówki ochrony zdrowia. Dlatego tak ważna jest wstępna diagnostyka, wywiad chorobowy i wstępne badanie. Nad każdym z tych elementów czuwają w jednostce pielęgniarki. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej nie jest obecny przez cały czas, przyjmuje w wybrane dni tygodnia w określonych godzinach. Natomiast areszt śledczy funkcjonuje cały czas. W przypadku, gdy ktokolwiek zgłasza dolegliwości zdrowotne, zawsze wzywa się na pomoc pielęgniarkę.

Grafik pracy pielęgniarek jest dość napięty. Od rana jest dużo obowiązków. Przede wszystkim leki. Przygotowywanie zleconych przez lekarza medykamentów dla osadzonych to codzienny obowiązek. Jak mówi pielęgniarka opiekująca się pawilonem A, tylko w tym jednym oddziale trzeba przygotować około 20 zestawów leków, bo w drugim pawilonie jest jeszcze więcej. Każdy zestaw w oddzielnej fiolce, opisany, dwa razy sprawdzony. Na rano i na wieczór. Czasami zdarzają się też dawki leków podawane w obiad. O tym wszystkim muszą pamiętać pielęgniarki. Potem jest czas na zebranie od osadzonych kartek ze zgłoszeniami do lekarza lub wizyty u pielęgniarki. Codziennie jest kilkanaście tego typu zgłoszeń – z różnymi problemami. Niektóre dotyczą prowadzonego już leczenia, niektóre dotyczą przeziębienia, bólu głowy a niektóre są niestety dość banalne i dotyczą na przykład drobnych zmian skórnych, które są wynikiem chociażby wysuszenia po zmianie środka do higieny. Cóż – cechą osadzonych w zakładzie karnym jest to, że w warunkach izolacji bardzo zwracają uwagę na swój stan zdrowia. I właśnie w tych sytuacjach niezastąpione są pielęgniarki i ich doświadczenie. Zawsze pomogą. Szczególnie w okresie pandemii koronawirusa, żadne objawy czy dolegliwości osadzonych nie są bagatelizowane, wymagają sprawdzenia i podjęcia decyzji. Pielęgniarki dokładają starań, aby każdy, kto tego wymaga, został przyjęty przez lekarza.

W Areszcie Śledczym w Grójcu i Oddziale Zewnętrznym w Stawiszynie przyjmują lekarze interniści, dentyści, psychiatrzy. Dodatkowo osadzonych kierowanych do zatrudnienia lub osadzonych skierowanych do nauczania w Centrach Kształcenia Ustawicznego przyjmuje lekarz medycyny pracy. Wszystkie konsultacje wymagają odpowiedniego przygotowania dokumentacji medycznej i asystowania lekarzowi podczas badań. To duża część pracy, jaką wykonują pielęgniarki. Osadzeni podczas badań zgłaszają wiele różnych dolegliwości i chorób. Część z nich wymaga szczegółowej diagnostyki, którą można przeprowadzić tylko w publicznych placówkach. Dlatego kolejnym zadaniem pielęgniarek jest koordynowanie zleconych badań i współpraca z zewnętrznymi podmiotami leczniczymi. Wśród najczęściej realizowanych badań poza zakładem karnym są badania USG, badania rentgenowskie klatki piersiowej, gastroskopie, kolonoskopie, badania okulistyczne, tomografie komputerowe. Wszystkie tego typu badania wymagają zorganizowania konwoju osadzonego poza teren aresztu i towarzyszenia funkcjonariuszom działu ochrony w trakcie pobytu osadzonego poza murami jednostki. Podobne zadania wykonują pielęgniarki w trakcie konieczności zapewnienia osadzonym specjalistycznych konsultacji lekarskich. Najczęściej osadzeni korzystają z porad poza terenem aresztu u lekarzy chirurgów, ortopedów, kardiologów, okulistów, laryngologów, diabetologów, pulmonologów, urologów, gastrologów, chorób zakaźnych. I jak się okazuje, tych wyjazdów jest naprawdę dużo. Każda z pielęgniarek ma dlatego dużo obowiązków każdego dnia. Spoczywa na nich wielka odpowiedzialność. Należy pamiętać, że oprócz wiedzy medycznej, w warunkach więziennych muszą one zachować wszelkie procedury wynikające z przepisów, głównie tych, które dotyczą zapewnienia porządku i bezpieczeństwa na terenie jednostki penitencjarnej. A pomiędzy tymi obowiązkami pielęgniarki wykonują na miejscu iniekcje, zmieniają opatrunki, pobierają krew, mierzą ciśnienie czy poziom glikemii, wykonują EKG, wizytują cele mieszkalne, kontrolują stan osadzonych przebywających w izbach chorych, pielęgnują niepełnosprawnych, sprawdzają stan diet zaleconych przez lekarza, uzupełniają apteczki pierwszej pomocy znajdujące się na terenie aresztu, koordynują cały proces szczepień przeciw chorobie COVID-19.

I co równie ważne – wypełniają stosy dokumentacji medycznych. Jak się okazuje, to najcięższy element codziennej pracy. Ta biurokracja jest jednak niezbędna dla diagnostyki, historii choroby i procesu leczenia. No cóż, ambulatorium z izbą chorych w grójeckiej jednostce penitencjarnej, to taka mała przychodnia. A pacjenci – sami mężczyźni, głównie recydywiści. I to jest częstym powodem do refleksji. Bo pielęgniarki pamiętają swoich pacjentów, jak ich przyjmowali po raz pierwszy – takich słabych, chorych, zaniedbanych. Którzy chcieli poprawić swój stan zdrowia. Po jakimś czasie znów wracali do odbycia kolejnej kary. I znów byli chorzy, zaniedbani. Prawdopodobnie nie leczeni od czasu opuszczenia po raz ostatni zakładu karnego. To smutne, ale misja pielęgniarek to przede wszystkim pomagać. I oby nigdy nie zabrakło im wytrwałości i konsekwencji w działaniu, w tym wyjątkowym zawodzie.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Pielęgniarek i Położnych składamy wszystkim osobom wykonującym ten zawód wyrazy najwyższego uznania. Dziękujemy za poświęcenie, ciężką i ofiarną pracę w trudnej i odpowiedzialnej służbie oraz sumienność i zaangażowanie w wypełnianiu bardzo ważnej roli na rzecz drugiego człowieka. Życzymy, aby Wasza codzienna służba przynosiła ogrom satysfakcji i aby spełniły się Wasze wszelkie cele zawodowe i najskrytsze marzenia. Dziękujemy!